ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ-ΔΕΥΤΕΡΑ 13-12-1943

Συγκλονιστικό ήταν το ντοκιμαντέρ του Ηλία Γιαννακάκη «Καλάβρυτα, Άνθρωποι & Σκιές» που προβλήθηκε στο Λιθογραφείον της Πάτρας, την Τετάρτη 30 Απριλίου 2014 το βράδυ, στο αφιέρωμα του Νίκου Καββαδία και της ομάδας Γυμνός Οφθαλμός στα φιλμ του 16ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης που πραγματοποιείται στο maydayz 2014. Mεταξύ των θεατών ήταν και η Γιώτα Κολλιοπούλου – Κωνσταντοπούλου, επίτιμη πρόεδρος της Ένωσης Καλαβρυτινών Πάτρας και πρωτεργάτρια του Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος και του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων, η οποία παρά το γεγονός ότι μόλις πριν εικοσιπέντε μέρες έχασε τον σύζυγο της, τον ιατρό Δημήτρη Κωνσταντόπουλο και παρά τα προβλήματα με την καρδιά της, παρέμεινε μετά το τέλος της προβολής και συζήτησε με τους θεατές για την ταινία και τα γεγονότα της εκτέλεσης και αφανισμού του ανδρικού πληθυσμού των Καλαβρύτων εκείνη την μαύρη Δευτέρα, της 13ης Δεκεμβρίου του ’43. Η Γιώτα Κωνσταντοπούλου που ήταν μικρό κορίτσι όταν οι Γερμανοί προέβησαν σε αυτό το αποτρόπαιο έγκλημα και θυμάται με σπαραγμό ψυχής τα γεγονότα (άνθρωποι της οικογένειας της ήταν εξάλλου μεταξύ των εκτελεσθέντων όπως ο πατέρας και ο αδελφός της) όπως είπε μετά το τέλος της προβολής, χωρίς περιστροφές και με περισσή ειλικρίνεια, «αν ήμουν 18 χρονών και ήμουν εκεί γύρω, στις ομάδες των ανταρτών, ναι θα κατέβαινα, θα ορμούσα στα Καλάβρυτα εκείνη την ώρα των γεγονότων και ότι γινόταν. Έπρεπε να κατέβουν οι αντάρτες με όποιο τίμημα, θα έσωζαν τον κόσμο». Το ανέφερε αυτό απαντώντας σε ερώτηση γύρω από το κρίσιμο θέμα που έχει μείνει αναπάντητο 71 χρόνια τώρα, γιατί οι αντάρτες που όπως λέγεται παρακολουθούσαν τις ενέργειες των Γερμανών από ένα αντικρινό, κοντινό βουνό, δεν επενέβησαν ώστε να σώσουν τους Καλαβρυτινούς. Όπως θύμισε το πολύ συγκινητικό ντοκιμαντέρ του Ηλία Γιαννακάκη που μάλιστα βραβεύτηκε στο φετινό 16ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης τον περασμένο Μάρτιο, τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας στα Καλάβρυτα το 1943 ξεπέρασαν τα 663 ενώ πάνω από 260 εκατομμύρια δραχμές αρπάχτηκαν εν είδη πλιάτσικου από τους κατακτητές, από τις τράπεζες της πόλης. Σχεδόν όλα τα σπίτια κάηκαν και τα γυναικόπαιδα ντύθηκαν στα μαύρα με τις ανατριχιαστικές εικόνες των διαμελισμένων ανδρών (πατεράδων, συζύγων και αδελφών) να τις ακολουθούν μία ζωή. Από τα αποκαλυπτικά στοιχεία του ντοκιμαντέρ ήταν τα πλάνα αρχείου με την επίσκεψη των βασιλέων Παύλου και Φρειδερίκης (η οποία ήταν Γερμανίδα ως γνωστό) στο μνημόσυνο για την 5η επέτειο του Ολοκαυτώματος το 1948 αλλά και τα σπάνια πλάνα με τις μαυροφορεμένες Καλαβρυτινές γυναίκες. Ακόμα είδαμε να μιλάει στην κάμερα του ντοκιμαντέρ η μία από τις 2 Καλαβρυτινές γυναίκες που συνεχίζουν να είναι εν ζωή, η 97χρονη Κωνσταντίνα Τσαβαλά (η άλλη γηραιά γυναίκα ζει στις ΗΠΑ). Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο ήταν οι σκηνές από το παλαιότερο ντοκιμαντέρ του Γερμανού δημοσιογράφου από την Κολωνία, Eberhard Rondholz, ο οποίος ασχολείται με το θέμα των Καλαβρύτων εδώ και πάνω από 45 χρόνια. Το φιλμ του γυρισμένο το 1982 είχε προβληθεί τότε στην Γερμανία και είχε κάνει αίσθηση. Αυτό που κάνει εντύπωση στην ταινία του Ηλία Γιαννακάκη είναι η ψυχραιμία με την οποία αντιμετωπίζει ο σκηνοθέτης το δύσκολο θέμα της στρατιωτικής επιχείρησης και εκτέλεσης στα Καλάβρυτα, όπως είπε ο Νίκος Καββαδίας. Η ταινία που είναι αλήθεια ότι πέρα από θλίψη προκαλεί οργή και τεράστιο προβληματισμό, αναμένεται να ταξιδέψει το επόμενο διάστημα σε πολλές χώρες του κόσμου καθώς και στην Γερμανία. Στη διάρκεια της ταινίας επιχειρείται και μία προσπάθεια καταγραφής και επεξήγησης του πώς έδρασαν οι αντάρτες, με κάποια ωστόσο κενά που προξενούν μία μικρή σύγχυση στον θεατή λόγω και της πυκνότητας των γεγονότων και των αντικρουόμενων μαρτυριών. Επίσης στο φιλμ γίνεται αναφορά και στον Τάκη Σπηλιόπουλο, εκ των 13 επιζώντων ανδρών που μετέπειτα διετέλεσε και Δήμαρχος Καλαβρύτων, ο οποίος και είχε καταθέσει ως μάρτυρας στην Δίκη της Νυρεμβέργης. Τέλος η κυρία Γιώτα Κολλιοπούλου – Κωνσταντοπούλου που έχει πέρα από την ζωντανή μαρτυρία της, συλλέξει και ένα πολύτιμο υλικό που θέλει να βγάλει και δημοσιοποιήσει στο μέλλον, ανέφερε ότι ετοιμάζουν βιβλία για τα Καλάβρυτα τόσο ένας Άγγλος δημοσιογράφος του BBC, ο Κρις Ράλει (το φιλμ κάνει αναφορά και στον ρόλο των Άγγλων στα γεγονότα των Καλαβρύτων, οι οποίοι φαίνεται να έχουν κι αυτοί μεγάλη ευθύνη) καθώς και ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, Χάγκεν Φλάισερ. Eπιμέλεια - ΤΑΚΗΣ Γ. ΜΑΡΤΑΤΟΣ